II. DÜNYA SAVAŞI’NDA TÜRKİYE’DEKİ ÖNEMLİ GELİŞMELER

a) Siyasal Gelişmeler
 Dönemin cumhurbaşkanı İsmet İnönü’dür. İnönü Dönemi “ Milli Şef “ dönemi olarak adlandırılır.
 CHP, TBMM’de tek parti olarak görev yapmaktadır.
 Bu dönem CHP’nin tek parti yönetiminden çok partili hayata geçişte önemli bir evre olmuştur.
 Bu dönemde Alman Nazizm’i ve İtalyan Faşizmi’nin etkisiyle Turancı ( Türkçü) akımlar güçlenmiştir. Almanya ise bu akımı destekleyerek Türkiye’nin SSCB’ye karşı savaş açmasını sağlamak istemiştir. Ancak hükümetin savaş dışı kalma politikası izlemesi ve savaşın sonuna doğru Almanya’nın yenilebileceğinin ortaya çıkması hükümeti SSCB ile ilişkileri düzeltmeye yönlendirmiştir. Bunun için 18 Mayıs 1944’te Bakanlar Kurulu, İçişleri Bakanlığının Türkçü ve Turancılara karşı aldığı önlemleri onaylamış ve bu kesimin faaliyetleri önlenmiştir.

b) Askeri Gelişmeler
 II. Dünya Savaşı’na hazırlık amacıyla 1938 Mayısında İngiltere ile 6 milyon sterlinlik silah alımı kredisini içeren bir Askeri kredi antlaşması imzalandı.
 Devlet gelirlerinin %43’ü savunma harcamalarına ayrılıyordu.
 Çatalca’da muhtemel bir Alman işgaline karşı Çakmak Hattı’nın yapım çalışmaları başlamıştır.
 Savaşın başlamasının ardından genel seferberliğe gidilmiş, 1.300.000 kişi silâhaltına alınmıştır.

c) Ekonomik Gelişmeler
Ω Genel seferberliğe gidilerek erkek nüfusun önemli bir kısmının ( 1.300.000 kişi) silâhaltına alınması üretim ve tarımı düşürürken tüketimi artırdı.
Ω Hükümetin cari harcamalar için fazla para bastırması enflasyonun artmasına yol açmıştır. Bunu fırsat bilenler bazı tüccarlar karaborsa ve istifçiliğin artması hükümeti bazı tedbirler almaya itmiştir.
Ω TBMM temel tüketim mallarında ortaya çıkan bu hızla yükselişe son vermek için 18 Ocak 1940’ta Milli Koruma Kanunu’nu kabul etmiştir.
Ω Bu kanun, insan gücü eksikliğini çözümlemek için, köylü vatandaşlara sanayi bölgelerinde çalışma yükümlülüğü koymuştur. Erkeklerin, stratejik önemi olan sanayi dallarında, özellikle madenlerde, bir yıl süreyle ve düşük ücretle çalıştırılmaları sağlanmıştır. Toprak Mahsulleri Ofisi ise, köylülerin ellerindeki ürünü piyasa değerinden daha aşağı fiyatlarla kendisine satmalarını istemiştir. Bu kararların amacı, besin maddelerini eşit şekilde dağıtarak, özellikle ekmek fiyatlarını belirli bir düzeyde tutmaktı. Ancak kararlar tam uygulanamamış, köylüler ürünlerini kaçırmaya, zengin toprak sahipleri ise, ürünlerini karaborsacılara satarak büyük kazançlar sağlamaya başlamışlardı.
Ω Bu dönemde ortaya çıkan diğer bir önemli gelişme ise Varlık Vergisidir. Verginin görünürdeki amacı savaştan haksız kazanç elde eden kesimlerin vergilendirmekti. Ancak vergi daha çok gayr-i Müslim azınlıklar için uygulanmıştır. Bundaki amaç ise Türk ekonomisindeki yabancı egemenliğine son vermek ekonominin tamamen
Ω Türklerin eline geçmesini sağlamaktı.
Ω Ancak hükümet bu vergiyle istediği kadar tahsilât elde edememiş, özelikle müttefik basınında Türkiye aleyhine yayınlar yapılmasına sebep olmuştur.

d) Eğitim ve Kültür Alanında Gelişmeler
 17 Nisan 1940’da Köy Enstitüleri kurulmuştur.
 Ankara Devlet Konservatuarı Kanunu; tatbikat sahnesi temsilleri başlamıştır.
 1946’da Milli Kütüphane kurulmuştur.
 Almanya’da Nazi baskısından kaçan bilim adamları İstanbul ve Ankara Üniversitelerinde çalışmaya başlamıştır.

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NIN TÜRKİYE’YE ETKİLERİ

a) Ekonomik Durum
 Türkiye II. Dünya Savaşı'na katılmamasına rağmen savaşın özellikle ekonomiyle ilgili tüm sorunlarını yaşamak zorunda kaldı.
 Savaş yıllarında Türkiye ekonomide; büyüme ve gelişme yerine fiyat artışlarına engel olma, mal darlığını hafifletme, karaborsa ile mücadele ve sosyal adaleti sağlama gibi konularda yoğunlaşmıştır. Savaşın etkisiyle her türlü eşyaya fazla miktarda talebin olması, buna karşı bu malların fazla miktarda stoklanarak yüksek miktarlara satılması hükûmeti bir takım tedbirler almaya itmiştir. Bunları ilki fiyatı çok fazla yükseltilen ürünlere "narh koymadır." 18 Ocak 1940'ta çıkarılan Millî Korunma Kanunu ise bu tedbirlerin dayanağı oldu.
 Bu kanunla üretim, dağıtım ve tüketim ilişkileri devlet denetimine alınarak hükûmeti ekonomik hayatı düzenleyici geniş yetkiler tanındı. Buna göre devlet üretim aksatan şirketlere el koyma, dış ticareti kontrol etme ve düzenleme gibi yetkilere sahip oldu. Halkın ve millî savunmanın ihtiyacı olan maddelerin değer fiyatından alınması ve ilgili kuruluşlara verilmesi hükûmeti tanınan bir diğer yetkiydi. Bu kanuna dayanarak Et Balık Kurumu ve Petrol Ofisi gibi kurumlar oluşturuldu.
 1942'de büyük kentlerde başlatılan karne uygulamasıyla ekmek gibi temel tüketim mallarının halka dağıtımı kontrol altına alındı. Sıkı fiyat kontrolünün getirdiği piyasadan mal çekilmesine tedbir olarak denetim ve düzenlemelerdeki denetim azaltıldı.
 Türkiye'nin savaşa girme ihtimaline karşı savunma giderlerine payı artırmak amacıyla Varlık Vergisi ve Toprak Mahsulleri Vergisi gibi olağanüstü vergi alınması yoluna gidildi.
Varlık Vergisi Kanunu 11 Kasım 1942
 11 Kasım 1942'de kabul edildi. Bu kanunla komisyonların belirlediği miktarlardaki vergiler önceliği ticaret ve sanayi ile uğraşan kentliler olmak üzere çiftçi ve esnaflarda alındı. 15 Mart 1944'te kaldırıldı. Savaştan dolayı II. Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulanamadı. Ekonomi 1934'ten önceki konumuna geriledi. Savaşın en uzun süreli olumsuz etkisi sermaye birikiminde oluşan gerileme oldu.

b) Eğitim
 Ekonomik sıkıntılara rağmen devlet harcamalarının önemli bir bölümü, savaş sırasında insan faktörünün geliştirilmesine ayrıldı. Örneğin 1939–1945 döneminde eğitime yapılan yatırımlar, aynı alanda Cumhuriyet'in ilanından savaşın çıktığı yıla kadar yapılmış olan toplam yatırımdan daha fazla oldu.
 Bir yandan ilkokul yapımına hız verilirken, 17 Nisan 1940'ta çıkarılan bir kanunla, köylülerin kendi yörelerinde ve pratik bilgilerle eğitilmesini öngören Köy Enstitüleri kuruldu. Böylece mesleki ve teknik okul sayısı savaş boyunca üç katına, bu okullardaki öğrenci sayısı da aynı dönemde dört katından fazlaya çıktı.
 İnönü döneminin eğitim ve kültür alanındaki diğer gelişmeleri arasında tiyatronun yaygınlaşması, yeni kütüphanelerin açılması, Doğu ve Batı klasiklerinin Türkçeye çevrilmesi vardır.
 II. Dünya Savaşı'nın olumsuz etkileri edebiyata da yansımıştır. Bu dönem eserleri gerçekçilik akımına bağlı kalınarak ülke içindeki sosyal değişim ve gelişime dayalıdır. Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat ve Melih Cevdet'in öncülüğünü yaptığı "garip akımı" bu dönemde ortaya çıktı.
 Dönemin diğer önemli edebiyatçıları arasında Peyami Safa, Ahmet Hamdi Tanpınar, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Behçet Necatigil ve Sait Faik Abasıyanık yer alır.
 Savaşla ilgili haberlerin öğrenilmesi ihtiyacının da etkisiyle Ankara ve İstanbul Radyoları sürekli yayına başladı. 1940 İstanbul Konservatuarı’nın açılması Türk müziği açısından önemli bir dönüm oldu. Türk halk müziği alanında önemli çalışmalar yapıldı.
 Sadettin Kaynak başta olmak üzere bazı bestekârlar ise halk türküsü tarzında şarkılar bestelediler. Safiye Ayla, Müzeyyen Senar, Hamiyet Yüceses, Perihan Altındağ Sözeri gibi dönemin önemli sanatçıları radyo programları ve taş plaklarla kendilerini halka tanıttılar.

Blok Bilgiler
 Almanya’nın Versay Antlaşması koşullarına uymaması, İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasında etkili olmuştur.
 Almanya’da Hitler, Alman Nasyonal-Sosyalist İşçi Partisi (Nazi Partisi)ni kurmuştur.
 Hitler, “Tek millet, tek devlet” ve “Hayat Sahası” düşüncelerini gerçekleştirmeye çalışmıştır.
 Japonya - İtalya - Almanya arasında Mihver Devletler Grubu oluşturulmuştur.
 Almanya, SSCB üzerine Barbarossa Harekâtı’nı düzenlemiştir. SSCB, Stalingrad Savaşı ile Alman ordularını geri püskürtmüştür.
 ABD, Pearl Harbour Saldırısı sonucunda Müttefik devletleri yanında yer alarak İkinci Dünya Savaşı’na katılmıştır.
 Müttefik devletler düzenledikleri Normandiya Çıkarması ile Fransa’yı Almanya’nın işgalinden kurtarmayı başarmışlardır.
 Roosevelt ve Churchill arasında yapılan görüşmelerden sonra 1941 yılında Atlantik Bildirisi yayımlanmıştır.
 Yalta Konferansı’nda Roosevelt, Churchill ve Stalin bir araya gelerek önemli kararlar almışlardır. (4–11 Şubat 1945)
 Almanya’nın teslim olmasından sonra İngiltere, ABD ve SSCB, Avrupa’da ortaya çıkan sorunları görüşmek üzere 17 Temmuz - 2 Ağustos 1945 tarihinde Berlin yakınlarında Potsdam Konferansı’nı düzenlemişlerdir.
 Milletler Cemiyeti’nin yerine 1945 yılında Birleşmiş Milletler Teşkilatı kurulmuştur. Birleşmiş Milletler Teşkilatı’nın merkezi New York’tur.
 Birleşmiş Milletler Teşkilatı’nın kurucuları arasında yer alan ABD, İngiltere, Çin, Rusya ve Fransa’nın veto hakları vardır.
 Uluslararası Adalet Divanı’nın merkezi Hollanda’nın Lahey şehrindedir.
 1948 yılında İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi yayınlanmıştır.
 Adana ve Tahran konferanslarında İngiltere Türkiye’yi İkinci Dünya Savaşı’nda kendi yanlarında girmeye zorlamıştır.
 Türkiye 23 Şubat 1945’te Almanya ve Japonya’ya savaş ilan ederek müttefik devletlerin yanında yer almıştır.
 II. Dünya Savaşı sırasında Türkiye’de İsmet İnönü, cumhurbaşkanlığı görevini sürdürmekteydi.
 Türkiye’de İkinci Dünya Savaşı sırasında zenginleşen halktan Varlık Vergisi alınmıştır.
 1940 yılından sonra ülkemizde kırsal eğitime öğretmen yetiştirmek amacıyla Köy Enstitüleri açılmıştır.
 Atatürk’e mektup göndererek Hitlerin soykırımdan kurtulan bilim insanlarının Türkiye’ye alınmasını isteyen kişi ünlü fizikçi Albert Einstein’dır.

ALBERT EİNSTEİN’IN 17 EYLÜL 1933’TE ATATÜRK’E HİTABEN YAZDIĞI MEKTUP
 “Ben, sadık hizmetkârınız Prof. Albert Einstein Ekselansları Atatürk,”
 “Yahudi Nüfusu Koruma Grupları Birliği” şeref başkanı olarak Almanya’dan 40 profesörle doktorun bilimsel ve tıbbi çalışmalarına Türkiye’de devam etmelerine müsaade vermeniz için başvuruda bulunmayı ekselanslarından rica ediyorum. Sözü edilen kişiler, Almanya’da hâlen yürürlükte olan yasalar nedeni ile mesleklerini icra edememektedirler. Çoğu geniş tecrübe, bilgi ve ilmî liyakat sahibi bulunan bu kişiler, yeni bir ülkede yaşadıkları takdirde son derece faydalı olacaklarını ispat edebilirler. Ekselanslarından ülkenizde yerleşmeleri ve çalışmalarına devam etmeleri için izin vermeniz konusunda başvuruda bulunduğumuz tecrübe sahibi uzman ve seçkin akademisyen olan bu 40 kişi, birliğimize yapılan çok sayıda müracaat arasından seçilmişlerdir. Bu ilim adamları ,hükûmetinizin talimatları doğrultusunda kurumlarınızın herhangi birinde bir yıl boyunca hiçbir karşılık beklemeden çalışmayı arzu etmektedirler. Bu başvuruya destek vermek maksadıyla, hükûmetinizin talebi kabul etmesi hâlinde sadece yüksek seviyede bir insani faaliyette bulunmuş olmakla kalmayacak, bunun ülkenize de ayrıca kazanç getireceği ümidimi ifade etmek cüretini buluyorum. Ekselanslarının sadık hizmetkârı olmaktan şeref duyan
Prof. Albert Einstein.”

İLAÇ BİLGİ
ETİYOPYA DEVLETİ
Daha çok Habeşistan (Köleler Ülkesi) ismiyle bilinen Etiyopya, tarihte bilinen en eski medeniyettir Kuruluşunu MÖ 13. yüzyıla kadar götürebileceğimiz Etiyopya devleti, 1936-1941 arasındaki Mussolini İtalya'sının istila ve işgal hareketini saymazsak, tarihi boyunca bağımsızlığını koruyabilmiş ve Afrika Kıtası'nın bazı Avrupa devletlerince sömürge yapılamamış tek ülkesidir. 1960-1990 yılları arası ülkedeki Eritre sorunu nedeniyle çatışmalı ve gerginliklerle geçirilmiştir.