PAROLAMIZ YA İSTİKLAL YA ÖLÜM

Abdullah ŞAHİN

MENÜ
10.SINIF TARİH DERSİ
12.SINIF İNKILAP TARİHİ DERSİ
T.C İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK
ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ
YNT TV

OSMANLI BİLİM İNSANLARI

OSMANLI DEVLETİ BİLİM İNSANLARI

 

^ Osmanlılarda bilim; Nakdî (Fıkıh, Kelâm, Hadis vb.) ve Aklî (Astronomi, Matematik, Tıp vb.) olmak üzere 2 kısma ayrılmaktadır.

^ Bu iki bilim dalına ilişkin dersler medreselerde okutulmuştur.

^ İlk medrese Orhan Bey döneminde İznik’te açılmış olup, bu medresenin ilk müderrisi Davud-u Kayserî’dir.

 

BİLİM ADAMLARI VE ESERLERİ

 

OSMANLI BİLİM İNSANLARI

Osman Hamdi Bey (1842-1910)

İlk Türk arkeoloğu kabul edilir. En önemli arkeolojik kazısı 1887-1888'de gerçekleştirildiği Sayda Kral Mezarlığı (Lübnan) kazılardır. Bu kazılar sırasında dünyaca ünlü İskender Lahidi’ni bulmuştur. Günümüzde varlığını Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi olarak sürdüren Sanayi-i Nefise Mekteb-i Alisi'nin kurucusudur

Ali Kuşçu (1400/1403-1474)

Fatih Sultan Mehmet'in daveyitle İstanbul'a gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nda bir astronom, matematikçi ve dil bilimcidir. Ayasofya Medresesi'nde müderrislik yapmıştır.

Takiyüddin (1521-1585)

1571'de Mustafa Çelebi'nin ölümünden sonra II. Selim tarafından saray müneccimbaşılığına atandı. 1574 yılında Galata Kulesi'nde gözlem çalışmalarına başlamıştır. Hoca Saadettin ve Sokullu Mehmet Paşa'nın desteği ve padişah III. Murat'ın fermanıyla 1577 yılında Tophane sırtlarında Takîyüddîn’in yönetimi altında bir gözlemevi olan Takiyüddin'in Rasathanesi kurulmuştur. 1580 yılında topa tutularak yıkılmıştır.

Müneccimbaşı Ahmed Dede (1631-1702)

17. yüzyıl Osmanlı tarihçisi. Çeşitli konularda çok sayıda eser vermiş olmakla birlikte, en tanınmış kitabı Osmanlı tarihinin önemli kaynaklarından biri olma konumunu günümüzde de sürdüren ve Arapça yazdığı Sahaifü'l-Ahbâradlı eseridir. Aslında bir dünya tarihi olan söz konusu eser bu özelliği nedeniyle sonradan pek çok kaynakta "Câmiü’d-Düvel" adı ile anılagelmiştir. "Müneccimbaşı Tarihi" şeklinde de anılır.

Mirim Çelebi (1450-1525)

Matematikçi ve gökbilimcidir.  Ali Kuşçu, annesi tarafından büyükbabası olur. İstanbul'da medrese öğrenimi görerek müderris oldu. I. Selim döneminde (1512 - 1520) Anadolu kazaskerliğine getirildi. Gökbilimde gözlem yönteminin gelişip yaygınlaşması için çaba gösterdi. Tusi'nin Zic'i ilhani adlı yapıtına dayanarak Uluğ Bey'in Zic'ine Düstur ül-amel ve tashih ül-cetvel adıyla farsça bir şerh yazdı. Ali Kuşçu'nun gökbilimi konusundaki Fethiye adlı yapıtını yorumladı.

Bergamalı Kadri (16. yüzyıl)

Türk dil bilimcidir. 1530'da kaleme alınmış Müyessiretü'l-Ulûm adlı dil bilgisi kitabının yazarıdır. Bu kitap Anadolu Batı Türkçesiyle yazılmış en eski dil bilgisi eseridir. Bergamalı Kadrî bu eserini Kanuni Sultan Süleyman'ın sadrazamı Pargalı İbrahim Paşa adına sunmuştur.

Katip Çelebi (1609-1657)

Tarih, coğrafya, bibliyografya ile ilgili çalışmalar yapmış Türk-Osmanlı bilim adamı ve aydını. Dünya bilim edebiyatında en ünlü ve bilinen eseri; İslam dünyasının en değerli eserlerini içeren 15.000 kitabı ve 10.000 müellifi (yazar) alfabetik dizin sistemine göre tanıtan Keşf ez-zunûn 'an esâmî el-kutub ve-l-fünûn ve daha sonra İbrahim Müteferrika tarafından basılan meşhur coğrafya ansiklopedisi Cihannüma ile tanınır.

Marko Paşa (19. yüzyıl)

Ünlü Osmanlı hekimidir. Galatasaraylı Marko Paşa ilk ve orta öğrenimini Yunanistan'ın meyve bahçeleri ve bağlarıyla ünlü Syros Adası'nda yaptı. Sonra, ailesi ile birlikte gittiği İstanbul'da Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'yi (Askeri Tıbbiye) bitirdi. Mezun olduğu yıl, cerrahi kliniği şefliğine atandı. Kısa sürede iyi bir hekim olarak ün kazandı ve mirlivalığa (Osmanlılar'da sancak beylerine verilen paşalık rütbesi) yükseltilen ilk hekim oldu. 1861'de Sultan Abdülaziz'in hekimbaşılığına getirildi. 1871'de Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Nazırlığı'na atandı. 1878'de,II. Abdülhamit döneminde Meclis-i Ayan (Senato) üyeliği'ne getirildi. Kırımlı Aziz Bey'le birlikte Hilâl-i Ahmer Cemiyeti'nin (Türkiye Kızılay Derneği) kurulmasında katkıda bulundu.

Sabuncuoğlu Şerafettin (1385-1468)

Osmanlı döneminde tıp alanında önemli eserler vermiş Türk hekim ve cerrah. İlk Türkçe cerrahi eserin sahibidir. Mücerrebname adlı eseri Sabuncuoğlu'nun hayvanlar ve kendi üzerinde denediği ilaçlardan oluşan özgün bir eserdir. Yazarın bir diğer önemli eseri Cerrahname'dir.

Piri Reis (1465-1554)

Osmanlı denizci ve kartografı. Asıl adı Muhyiddin Pîrî Bey'dir. Amerika'yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır.

Ahmed Cevdet Paşa (1822-1895)

Ahmet Cevdet Efendi’ye 1855 yılında devletin resmi tarihçisi olarak görev verildi, bu görevi on yıl sürdürdü. "Tarih-i Cevdet" adıyla şöhret bulan on iki ciltlik eserinin geri kalan bölümlerini yazdı; eserin son cildi 1886’da yayınlandı. Ahmet Cevdet Efendi, bir yandan da zamanın siyasal olaylarını anlatan “Tezâkir-i Cevdet” adlı eserini de kaleme aldı. Ayrıca hayatının daha sonraki bir döneminde peygamberler tarihini anlatan altı ciltlik “Kısâs-ı Enbiyâ” adlı eseri yazmıştır.

Hezarfen Ahmet Çelebi (1609-1640)

Kendi geliştirdiği takma kanatlarla uçmayı başaran ilk Türk olmuştur. 1623-1640 yılları arasında saltanat süren Sultan IV. Murat zamanında, uçma tasarısını gerçekleştirdiği ve geniş bilgisinden ötürü halk arasında, Hezarfen olarak anıldığı bilinmektedir. Hezar, Farsça kökenli bir sözcük olup 1000 anlamına gelir. Hezârfen ise "bin fenli" (bilimli) yani "çok şey bilen" anlamına gelir.

İbrahim Müteferrika (1674-1745)

Macar asıllı Osmanlı müteferrika, matbaacı, yayımcı, yazar ve çevirmen. Osmanlı devletinde basımevi kurup Türkçe kitap yayımlayan ilk kişidir. Osmanlı Devleti’nin ilk matbaasını 1727’de kurmuş, bunun ardından ise 1729’da Vankulu Lügatı isimli ilk sözlüğü basılmıştır.

Kadızade-i Rumi (1337 – 1421)

İlk eğitimini Bursa’da alan Kadızade daha sonra Horasan ve Maveraünnehir’de eğitimine devam etmiştir. Uluğ Bey’in kurduğu medresede müderrislik, rasathanede müdürlük yapan Rumi, astronomi ve matematik alanında eserler vermiştir. Ali Kuşçu, Fethullah Şirvani, Uluğ Bey öğrencileri arasındadır.

Ebussuud Efendi (1490 – 1574)

Otuz yıl şeyhülislamlık yapan Ebussuud Efendi, Kanuni’nin oluşturduğu kanunların hazırlanmasında etkili oldu. Daha çok tefsir, fıkıh, hadis gibi ilim dallarında eser vermiştir.

Altuncuzade

Fatih Dönemi’nde yaşayan bilim adamı özellikle üroloji “İdrar yolları” hastalıkları üzerinde çalışmalar yapmıştır.

Seydi Ali Reis (1498 – 1563)

Osmanlı Denizcisi olan Seydi Ali Reis Hint deniz seferlerine katılmıştır. Bu seferde gördüklerini Mir’atü’l – Memalik adlı eserde anlatmıştır. Kitabü’l- Muhit adlı eserinde ise yön tayini, büyük fırtınalar, limanlar, rüzgarlar, zaman hesabı gibi denizcilikle ilgili bilgilere yer vermiştir.

Evliya Çelebi (1611 – 1682)

17. yüzyılda yaşayan Evliya Çelebi, hayatı boyunca başta Osmanlı coğrafyası olmak üzere birçok ülkeyi gezmiştir. Gezdiği yerlerin coğrafi özelliklerini, tarihini, idari yapısını, gelenek ve göreneklerini 10 ciltlik “Seyehatname” adlı eserinde toplamıştır.

Koçi Bey (XVII. yüzyıl)

Bir devlet adamı olan Koçi Bey, Osmanlı Devleti’nin duraklamasının sebepleri ve çareleriyle ilgili IV. Murat’a sunduğu raporlarla ünlüdür.

Humbaracı Ahmet Paşa (1675 – 1747)

Asıl adı Kont de Bonneval’dır. Bir Fransız subayı olan Humbaracı Ahmet Paşa sığındığı Osmanlı Devleti’nde Humbaracı Ocağı’nı ıslah etmekle görevlendirildi. Kendisi modern manada topçu okulunun kurulmasında etkili olmuş ve okulda topçu subaylarına matematik dersleri vermiştir.

Lagarî Hasan Çelebi

IV.Murat zamanında yaşamış bilim insanıdır.Osmanlı Devleti’nde ilk roket uçuşu denemesini yapan kişidir.

Molla Fenari (15. yy)

Mantık alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Eserleri Osmanlı’nın son dönemlerine kadar okutuldu. Maddet’ül Hayat adlı eseri vardır, Osmanlıda ilk şeyhülislamdır

Matrakçı Nasuh (16. yy)

Coğrafya, Minyatür, Matematik, Tarih alanlarında yetişmiştir. Cemal’ül-Küttab ve Kemal’ül-Hisab adlı eserleri vardır. Hünername önemli minyatür eseridir

Akşemseddin

Fatih’in hocasıdır. Daha çok Tıp alanında kendini yetiştirmiştir. Ayn’ül Ayan adlı eseri vardır.

 

 

Diğer Bilim İnsanları:

 

Zembilli Ali Efendi: Din ve Hukuk âlimidir. El Mutahharat adlı eseri vardır.

İbn-i Kemal: Din ve hukuk âlimidir. Tevarih-i Ali Osman adlı eseri vardır.

Şinasi (19. yy): İlk oyun yazarıdır. (Şair Evlenmesi), Avrupa’yı örnek alan ilk şairdir.

Neşri : Osmanlı devletinde kuruluş dönemine ait bilgiler veren ünlü tarihçidir , cihannüma önemli eseridir

Naima: 18.yy da çalışmalar yapmıştır, Naima tarihi önemli eseridir

Önemli Hattatlar : Şeyh Hamdullah, Ahmet Akşemseddin , Hafız Osman, Mustafa Rakım

Önemli Minyatür Sanatçıları : Matrakçı Nasuh, Nigari,Nakkaş Osman , Levni (Lale devri) Sinan Bey: Fatih tarafından ilk kez yurt dışına resim öğrenimi için gönderilen kişidir. Şeker Ahmet Paşa : Osmanlıda ilk resim sergisini açmıştır, Avrupaya eğitim için gönderilmiştir. Osman Hamdi Bey : Arkeoloji müzesi ve Sanayi Nefise mektebinin kurucusudur , Silah tacirleri ve Kaplumbağa terbiyecisi ünlü eserleridir.

Buhurizade Mustafa Itri : 17. yüzyıl büyük Türk bestekârıdır,UNESCO 2012 yılını şair Nâbi ve bestekar Itrî anma yılı ilan edilmiş , 100 TL üzerinde fotoğrafı vardır

Dede Efendi : Ünlü Türk besteci.

Divan Edebiyatı : Ahmedi,Fuzuli,Baki,Nedim(Lale devri ünlü şairi)

Halk Edebiyatı : Pir Sultan Abdal,Öksüz Dede,Karacaoğlan,Dadaloğlu

Tekke (Tasavvuf) :  Hacı Bayram, Şeyh Galip, Kaygusuz Abdal

 

OSMANLI DEVLETİNDE BASIN

-     Osmanlı Devleti’nde ilk gazete İstanbul’daki Fransız elçiliği tarafından 1795 yılında çıkarıldı.

-     Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa tarafından 1828 yılında Kahire’de Türkçe ve Arapça olarak yayımlanan Vaka-yı Mısriyye adlı resmî vilayet gazetesi bulunmaktadır.

-     11 Kasım 1831’de de Padişah II. Mahmut tarafından İstanbul’da Takvim-i Vekayi adlı resmî gazete çıkarıldı. Haftada bir yayımlanan bu gazetede resmî devlet haberlerinden başka iç ve dış gelişmelere yer verildi.

-     Padişah II.Mahmut, Takvim-i Vekayi dışında, yabancı devletler karşısında Osmanlı Devleti’nin çıkarlarını korumak amacıyla Le Moniteur Ottoman (Lö Monitör Ottoman) adında Fransızca bir gazete daha çıkarılmasını sağladı.

-     Sultan Abdülmecit de 1840’tan itibaren Türkçe yayın yapan Ceride-i Havadis gazetesini yayımlattı.

-     Takvim-i Vekayi ve Ceride-i Havadis gibi devlet tarafından basılan gazetelerden ayrı olarak Türkler tarafından çıkarılan ilk özel gazete, 1860’ta yayımlanmaya başlanan Tercüman-ı Ahval oldu. Agâh Efendi tarafından çıkarılan ve başyazarlığını Şinasi’nin yaptığı bu gazete, hükûmete yönelik eleştirileri ile dikkat çekti.  Şinasi tarafından yayımlanan Tasvir-i Efkâr da haber gazetesi olmaktan çok, bir fikir gazetesi olarak öne çıktı. Şinasi’nin Paris’e gitmesinden sonra Namık Kemal tarafından çıkarılan Tasvir-i Efkâr’da kadınların okutulması, tıp eğitiminin Türkçe olması, İstanbul’un güvenliği, şehrin ulaşım ve altyapı eksiklikleri, Türk dilinin sorunları gibi konulara yer verildi. Böylece gazetenin kamuoyu üzerindeki etkisi arttı.

-     1867’de Ali Suavi tarafından çıkarılmaya başlanan Muhbir basın hayatının önemli bir gazetesi oldu. Gazete, ezilen Giritli Türklere yardım kampanyası açarak önemli miktarda para topladı.

-     İlk Türk dergisi 1850’de yayın hayatına başlayan Veka-yı Tıbbiye oldu. Onu Mecmua-i Fünun, Mecmua-i Askeriye ve Mirat dergileri izledi.

-     Teodor Kasap Efendi’nin Türkçe olarak çıkardığı Diyojen ise Türk basınının ilk mizah dergisi olarak tarihe geçti. Osmanlı basınında, yöneticilere karşı sert eleştirilerde bulunulması nedeniyle 1864 yılından itibaren devlet tarafından bazı kısıtlayıcı tedbirler alındı.

-     Şemsettin Sami’nin başyazarlığını yaptığı Tercüman-ı Şark, Ahmet Mithat Efendi’nin çıkardığı Tercüman-ı Hakikat gazeteleri ile mizah gazetesi Karagöz ve çocuk gazetesi Bahçe bu yayın organlarının belli başlılarıydı.

-     II. Meşrutiyet’in ilanından sonra basın üzerindeki sıkı kontrolün gevşetilmesiyle birlikte Türk basınında belirgin bir canlanma görüldü. Genellikle meşrutiyet yanlısı yayın yapan bu devir gazetelerinin en tanınmışı Hüseyin Cahit tarafından çıkarılan Tanin idi.

-     Meşrutiyet karşıtı grupların en etkili yayın organı ise Volkan ve Serbesti gazetesiydi.


Yorumlar - Yorum Yaz
Anket
"PAROLAMIZ YA İSTİKLAL YA ÖLÜM" KİTABIMIZI OKUDUNUZ MU?
TÜRK İSLAM DEVLETLERİ TARİHİ
OSMANLI DEVLETİ TARİHİ
abdullahhoca

SİTEMİZE GÖSTERMİŞ OLDUĞUNUZ İLGİYE TEŞEKKÜRLER...
TARİH BİZDEN ÖĞRENİLİR.
Site Haritası