Osmanlı Devleti’nde toplum; dinleri, dilleri ve ırkları bakımından farklı kökenlerden gelen insanlardan oluşmuştur. Temeldeyse Osmanlı toplumu dinî inançlar esas alınarak Müslümanlar ve gayrimüslimler şeklinde iki ana gruba ayrılmıştı. Hiçbir mezhep ve tarikat ayırımı yapmadan, İslam inancını kabul eden herkese Müslüman denmiştir.

Ümmet ise bir peygamberin tebliğ ettiği dine inanan veya o dine mensup olan insanların meydana getirdiği topluluktur. İslam dinine mensup olan Müslümanlar, Ümmet-i Muhammed olarak anılmıştır. Gayrimüslim tabiri ise ehli kitap olarak tanımlanan Hrıstiyan ve Yahudileri ifade eden ve İslamiyet’i din olarak kabul etmeyenler için kullanılmıştır.

İslam hukukunda devlet, gayrimüslimlere din ve ibadet özgürlüğü tanımakla birlikte aynı zamanda onların can ve mal güvenliğini garanti altına almıştır. Osmanlı Devleti de İslam hukukunun gayrimüslimlerle ilgili bu temel uygulamalarını benimsemiştir.

Müslüman Türkler (Temsîli)

Arapça “milla” kelimesinden gelen “millet” sözcüğü dinî cemaat anlamını taşımaktadır. Osmanlı’da da yasal statüleri belirlenmiş dinî cemaatlere millet adı verilmiştir. Osmanlı toplumunda devletin asli unsuru, hâkim millet konumunda olan Müslüman Türklerdir.

Gayrimüslimler (Temsîli)

Gayrimüslimler ise Müslüman Türkler tarafından himaye edilen farklı mezheplere mensup Hristiyan ve Musevi gibi milletlerden oluşmaktadır. Bu milletler, kendi inanç ve gelenekleri etrafında ayrı bir topluluk olarak tanımlanmış, idari ve sosyal bir örgütlenme modeliyle yönetilmiştir.

İslam hukukundan hareketle ülkesinde yaşayan toplulukları din ya da mezhep esasına göre teşkilatlandırarak yöneten Osmanlı Devleti’nin bu modeline millet sistemi denmiştir.

Fatih’in Rum Patriği’ne Âmanname vermesi (Mozaik)

İslam devletlerinin ümmet anlayışına dayanan millet sistemini geliştiren ve en iyi şekilde uygulayan Osmanlı Devleti olmuştur. Osmanlılar daha önceki Türk İslam devletlerinden devraldıkları bu sistemi geliştirmiş ve fethettikleri yerlerdeki gayrimüslim topluluklara, kendilerini idare edebilmelerini sağlayacak bazı haklar tanımıştır. Osmanlı Devleti’nde kuruluştan itibaren Müslüman Türkler ile gayrimüslimler birlikte yaşamıştır. Ancak devlet ile gayrimüslim halk arasındaki ilişkilerin hukuki bir zemine oturtulması Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde olmuştur.

Osmanlı Devleti’nde, farklı etnik ve dinî grupların barış ve huzur içinde yaşamalarında millet sistemi etkili olmuştur. Osmanlıların geliştirdiği millet sistemi sayesinde ülkede yaşayan çeşitli dinlere, mezheplere ve ırklara mensup insanlar, asırlarca İslam kültür ve medeniyeti içerisinde varlıklarını koruyabilmiştir. Yine bu sistem, asırlarca din ve mezhep kavgalarının devam ettiği Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Balkanlarda huzur ve asayişi sağlayabilmiştir.

7.1. Konu: Osmanlı Millet Sistemi

• OSMANLI MİLLET SİSTEMİ
• OSMANLI TOPLUM YAPISI
  
  OSMANLI TOPLUM YAPISI
• Osmanlı toplumu töre ve İslam hukukuna göre düzenlenmişti. 
• Osmanlı toplumu farklı din, dil ve ırktan insan topluluklarından oluşuyordu. 
• Ancak devlet içinde herkes eşit statüde yer alıyordu. 
• Osmanlı toplumu genel olarak yönetenler (askerî) ve yönetilenler (reaya) olarak iki gruptan meydana geliyordu. 
• Yönetilenler grubu Müslim ve gayrimüslim şeklindeydi. 
• Osmanlı toplum yapısında sınıf ayrımı kesinlikle söz konusu değildi. 
• Devlete hizmet karşılığı Müslüman reayadan askerî sınıfa geçmek mümkündü.

TOPLUMUN HARCI, MİLLET SİSTEMİ

• -Osmanlı Devleti’nde toplum; dinleri, dilleri ve ırkları bakımından farklı kökenlerden gelen insanlardan oluşmuştur.
• -Osmanlı toplumu dinî inançlar esas alınarak Müslümanlar ve gayrimüslimler şeklinde iki ana gruba ayrılır.
• -Müslümanlar, Ümmet-i Muhammed olarak anılmıştır.
• -Gayr-i müslim tabiri ise ehli kitap olarak tanımlanan Hrıstiyan ve Yahudileri ifade eden ve İslamiyet’i din olarak kabul etmeyenler için kullanılmıştır.
• -Osmanlı’da yasal statüleri belirlenmiş dinî cemaatlere millet adı verilmiştir.
• -İslam hukukundan hareketle ülkesinde yaşayan toplulukları din ya da mezhep esasına göre teşkilatlandırarak yöneten Osmanlı Devleti’nin bu modeline millet sistemi denmiştir.
• Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde olmuştur.
• -Osmanlıların geliştirdiği millet sistemi sayesinde ülkede yaşayan çeşitli dinlere, mezheplere ve ırklara mensup insanlar, asırlarca İslam kültür ve medeniyeti içerisinde varlıklarını koruyabilmiştir.

OSMANLI MİLLET SİSTEMİ

• Osmanlılar toplum kesimlerini ırk esasına göre değil din esasına göre teşkilatlandırdı. 
• Osmanlı Devleti, millet sistemi ile sınırları içerisinde yaşayan milletlere karşı inanç ve ibadet özgürlüğü tanımıştır.
• Müslüman cemaatini meydana getiren topluluklar Türkler, Araplar, Acemler, Boşnaklar ve Arnavutlardı. 
• Bunlardan sonra en kalabalık topluluğu Ortodoks cemaati oluşturuyordu. 
• Ortodoks cemaatler; Rumlar, Eflâk-Boğdanlılar, Karadağlılar, Sırplar ve Bulgarlar idi. 
• Osmanlı toplumunda Ermeni, Musevi (Yahudi), Süryani, Nasturi ve Kildani cemaatleri de vardı. Bu insanlar kendi ibadet yerlerini açma ve inançlarını yaşamada özgürdürler. 
• Osmanlı Devleti, gayrimüslimlere büyük bir tolerans uyguladı.
• Nitekim Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u fethettiğinde Rum patriğini, Hristiyan cemaatinin lideri olarak tanıdı ve ona geniş yetkiler verdi. 
• Fatih, Rum cemaatine tanıdığı hak ve yetkileri Ermeni ve Yahudilere de tanıdı.
• Fatih, Ermenilerin hem yönetim işlerini hem de dinî işlerini kolaylaştıracak örgütlenmeleri için İstanbul’da Gregoryan Ermeni Patrikhanesini kurdu (1461). 
• II. Bayezid Dönemi’nde İspanya’daki baskı ve katliamdan kurtarılan Yahudiler, Osmanlı Devleti’ne getirilerek Selânik ve İstanbul’a yerleştirildi (1492).