Bu Dönemde olan önemli olaylar:
|
abdullahhoca.com UYARIYOR Halepa Fermanı Girit Rumları ile Osmanlı Devleti arasındaki antlaşmadır. Girit Rumlarının 1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nı fırsat bilerek ayaklanmak istemiştir. Hareketlenmeleri engellemek için 12 Ekim 1878'de Halepa Sözleşmesi yapılır. Buna göre Girit valisinin Hristiyan olması ve 5 yıl için büyük devletlerin onayıyla tayin edilmesinde anlaşılmıştır. Girit meclisinin üye sayısı 49 Hristiyan, 31 Müslüman'dan oluşacaktı. Adada toplanan verginin ada için harcanması kararlaştırıldı. İlk vali Fotiyadi Paşa, Girit mahkemelerine bağımsızlık kazandıracak bir nizamname hazırladı ve bunu Osmanlı hükumetine de kabul ettirdi. Bu antlaşma hareketlenmeleri engellemedi, 1896'da tekrar ayaklanma oldu. 1897'deki Osmanlı-Yunan savaşının bir sebebi de Girit'teki bunalımlardır. |
ABDÜLAZİZ DÖNEMİ ISLAHATLAR (1861.1876)
|
Sultan Abdülaziz, 1830-1876 yılları arasında yaşayan, 32. Osmanlı padişahı ve 111. İslam halifesidir. II. Mahmut ve Pertevniyal Sultan’ın oğlu, Abdülmecid’in kardeşidir.
Güreş, cirit, av ve bilek güreşi sporlarına meraklı olan Sultan Abdülaziz’in tahtta kaldığı sürece en çok üzerinde çalıştığı konu Osmanlı Donanması’nın modernizasyonu idi. Bu nedenle o dönemlerde Avrupa devletlerinden alınan kredilerin çoğu bu konuda harcandı. Sayısı gün geçtikçe artan Osmanlı Ordusu’nun askerlerine yetecek dönemin son model top ve tüfeklerin de sağlanması Sultan Abdülaziz döneminde gerçekleşmiştir.
Sultan Abdülâziz hükümdarlığı süresince sık sık ülke içi ve ülke dışı temaslarda bulunmuş geziler düzenlemiştir. Yavuz Sultan Selim’den sonra Mısır’ı ziyaret eden ilk ve tek Osmanlı Padişahı Abdülaziz’dir.
Eyâletlerin yanı sıra Sultan Abdülaziz, Batı Avrupa’da ziyaretler yapan ilk ve tek padişahtır. 1867 yılında Paris’te açılan büyük bir sanat sergisine III. Napolyon’un daveti üzerine katılan Sultan Abdülaziz, sergiden sonra imparator ile temaslarda bulunmuş İngiltere, Belçika, Almanya, Avusturya-Macaristan gezilerinden sonra da geri dönmüştür. Ayrıca Richard Wagner’in Bayreuth operasına maddi yardımda bulunmuş ve davet edilmiştir.
Seyahatlerinde İngiltere kraliçesi Victoria, Belçika kralı II. Leopold, Prusya kralı I. Wilhelm, Avusturya-Macaristan imparatoru François-Josef ve Romanya Prensi I. Karol ile görüşmüştür.
Osmanlı’da Sultan Abdülaziz döneminde Batı’yla iyi ilişkiler kurulmasına özellikle dikkat edildi. Tanzimat Fermanı ile Osmanlı’nın girdiği Batılılaşma süreci bu dönemde de devam etti. Ülke genelinde yeni vilâyetler ilân edildi ve İstanbul Üniversitesi Fransız Eğitim sistemi örnek alınarak tekrar düzenlendi. Doğu Ekspres’in bir durağı olan Sirkeci Garı’nın temelleri Sultan Abdülaziz döneminde atılmıştır.
Sultan Abdülaziz döneminde yaşanan önemli olaylardan bir kısmı ise Rusya ve Avrupa devletleri’nin kışkırttığı Balkan isyanlarıdır.
1861-64 yılları arasındaki Karadağ İsyanı İkinci Karadağ Harekatı ile bastırılmasına rağmen, Karadağ sorunu büyümeye devam etti. 1861-66 yılları arasındaki Eflak-Boğdan olayları Birleşik Romanya’nın doğuşunu ve bağımsızlık mücadelesini hızlandırdı. 1862-67 yılları arasındaki Sırbistan olayları ise Türk askerlerinin Sırbistan’daki kalelerden çekilmesiyle sonuçlandı. 1866-68 arasındaki Girit Ayaklanması Girit Nizamnamesi ile çözümlenmeye çalışıldıysa da Girit’in kaybına giden olaylar dizisi başlamış oldu.
Hıdivlikle yönetilen Mısır’ın özerklik haklarının genişletilmesi bu eyaletin 1882’de kesinkes kaybına yolaçan Mısır’ın borç sorununun ortaya çıkmasına başlangıç teşkil etti.
Sultan Abdülaziz, 25 Haziran 1861 tarihinde kardeşinin ölümü üzerine, 31 yaşında iken tahta geçmiştir. Sultan Abdülaziz 1876 yılında bir darbe ile tahttan indirilmiş, 4 gün sonra ise gözaltında tutulduğu yerde ölü olarak bulunmuştu.
Sultan Abdülaziz’in hükümdarlığının son yılları ise 1875-76 yılındaki Hersek İsyanı ile 1867’de başlayan ve 1876’da iyice yayılan Bulgar İsyanları ile mücadele ederek geçti. 30 Mayıs 1876 Darbesi ile tahttan indirildi. Sultan Abdülaziz, gözaltında bulundurulduğu Feriye Saraylarında 4 Haziran 1876 günü bilekleri kesilmiş olarak ölü bulundu.
Abdülaziz’in ölümü hep tartışma konusu olmuştur. Resmî tarih olarak intihar ettiği yazılsa da özellikle son yıllarda öldürüldüğüne dair iddialar daha da artmıştır.
Bahattin Öztuncay’ın hazırladığı ve Aygaz tarafından yayımlanan Hatıra-i Uhuvvet: Portre Fotoğraflarının Cazibesi 1846-1950 adlı kitapta ilk kez yayınlanan bir resimde Abdülaziz’in hal edildikten sonra ve ölmeden önce çekilmiş son fotoğrafı yer almaktadır. Bu resimde saray hizmetçileri laubali bir şekilde padişaha dirsek dayamış, padişah ise eski bir üst baş ve etrafa öfkeyle bakan gözlerle görülmektedir.
Abdülaziz Dönemi Islahatları (1861 – 1876)
Abdülaziz Dönemi Islahatları (1861 – 1876)
1863’te Galatasaray Sultanisi (Lisesi) açıldı.
1863’te Bank-ı Osman-i Şahane (Osmanlı Bankası) kuruldu.
NOT: Para basma yetkisine sahip olan bu banka Osmanlı Devleti’nin Merkez Bankası gibi çalışmıştır.
1864’te kimsesiz çocuklara sanayi alanında eğitim vermek üzere “Islahhane Mektebi” açıldı.
Dışarıdan borç para alınarak dünyanın üçüncü büyük donanması inşa edildi. 1868’de Meclis-i Ahkam-ı Adliye ikiye bölündü. “Divan-ı Ahkam-ı Adliye” (Yargıtay) ve “Şuray-ı Devlet” (Danıştay) isimli iki yüksek mahkeme oluşturuldu.
1864’de, çıkarılan “Vilayet Nizamnamesi” ile ülke; vilayet, liva (sancak), kaza ve köy şeklinde teşkilatlandırıldı. 1871’de kaza ile köy arasında “Nahiye” denilen başka bir idari birim oluşturuldu.
1869’da Süveyş Kanalı açıldı.
1870’de Darülfünun (üniversite) açıldı.
Dolmabahçe Sarayı tamamlandı.
1872’de ilk resim sergisi Şeker Ahmet Paşa tarafından açılmıştır.
1873’te kimsesiz ve yetim çocuklara eğitim vermek üzere Darüşşafaka Lisesi açıldı.
1869’da çıkarılan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile ilk kez yabancıların okul açmasına izin verildi.
1870’te “Darülmuallimat” adıyla ilk kız öğretmen okulu açılmıştır.
Abdülaziz’in son zamanlarında Genç Osmanlılar (Jön Türkler) hareketi başladı.
Mecelle adlı medeni kanun kitabı Ahmet Cevdet Paşa tarafından hazırlanmaya başladı (1868).
1867’de tarımsal alanda destek sağlamak için Ziraat Bankası’nın temeli sayılan Memleket Sandıkları (Emniyet Sandığı) kurulmuştur.
1862’de ilk posta pulu basılmıştır.
1861 – Abdülmecid’in vefatı ve Abdülaziz’in tahta çıkması
1861 – Cemiyet-i İlmiyye-i Osmaniye’nin kuruluşu
1861 – Usul-i Muhakemat-ı Ticaret Nizamnamesi’nin kabulü
1861-1866 – Rusçuk – Varna demiryolu hattının yapımı
1861 – Cebel-i Lübnan mutasarrıflığı’nın hususi statüsünün tesbiti ve Cebel-i Lübnan nizamnamesi (9 Haziran)
1861 – David Paşa’nın Lübnan’a vali olarak atanması (9 Haziran)
1861 – Fransız ve İngilizler’le Kanlıca Ticaret muahedelerinin yapılması. Bu muahede dış ticarette gümrük resmi oranının %8’e yükseltilmesi ve esnaflıkta inhisar sisteminin kaldırılması (29 Nisan)
1862 – İkinci Karadağ Harekatı
1862 – Tuna vilayetinin kuruluşu ve Mithat Paşa’nın vali olarak tayini
1862 – Gümrük resimlerine esas teşkil eden mal fiyatlarında %10 indirim yapıldıktan sonra gümrük resmi alınmaya başlanması
1862 – Kaimelerin piyasadan tamamıyla toplanması
1862 – Altının değerinin 100 kuruş olarak tesbiti
1862 – Roman türünde Batıdan yapılan ilk tercüme, Fenelon’dan Tercüme-I Telemak’ın Yusuf Kamil Paşa tarafından yayınlanması; Cemiyet-I Tıbbiye-i Osmaniye’nin kurulması
1862 – Mahrec-i Aklam’ın kurulması
1862 – Mekteb-i Maarif-i Adliye’nin, “Mekteb-i Aklam” adı altında yeni bir şekle sokulması (20 Temmuz)
1862 – Islah-ı Sanayi Komisyonu’nun teşkil edilmesi (8 Ekim)
1863 – Abdülaziz’in Mısır’a seyahati
1863 – Mithat Paşa tarafından Niş’te ilk Islahhane’nin (sonraki yıllarda Sanayi Mektebi) kuruluşu
1863 – İstanbul Eczacılık Cemiyeti’nin (Société de Constantinople) kurulması; Protestan Robert Koleji’nin açılması
1863 – Menafi Sandığı’nın kurulması
1863 – Mektuplara pul yapıştırılmaya başlanması
Girit İsyanları yaşandı.(Piri Reis’in haritası)
1863 – Ticaret-i Bahriyye Kanunnamesi’nin kabulü
1863 – Darü’l-Fünun’da, halka açık serbest konferans şeklinde derslere başlanması (13 Ocak)
1863 – Sultanahmet Sergisi’nin (Sergi-i Umumi) açılışı (18 Şubat)
1864 – Mekatib-i Sıbyan-ı Müslime Komisyonu’nun kurulması; Mekteb-i Harbiye dahilinde Erkan-ı Harp sınıfının açılması; Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye’nin (Darü’ş-Şafaka) kurulması; Saint Joseph okulunun kurulması; İlk basılmış nazariyat kitabı (Haşim Bey’in Mecmu’atü’l-Makamat’ı)
1864 – İyonya adalarının (Yedi Ada Cumhuriyeti’ni oluşturan adalar) İngiltere tarafından Yunanistan’a verilmesi
1864 – Karadan Hindistan’ı Avrupa’ya bağlayan telgraf hattının tamamlanması
1864 – Islah-ı Sanayi Komisyonu’nun kuruluşu
1864 – Nizamiye mahkemelerinin kuruluşu
1864-1876 – Paris’e talebe gönderilmesi
1864 – Vilayet Nizamnamesi’nin kabulü (8 Ekim)
1865 – Müstakil Romen Kilisesinin kurulması
1865 – İstanbul Birinci Şehir Postası’nın kuruluşu
1865 – Darü’l-Fünun binasının inşasının tamamlanması ve Maliye Nezareti’ne tahsis edilmesi; Mekteb-i Tıbbiye’nin nazırlığına Cemaleddin Efendi’nin getirilmesi
1865 – Mekteb-i Osmani’nin lağvedilmesi (Eylül)
1866 – Girit isyanları , Yunanistan ile birleşme faaliyetleri
1866 – Mısır veraset usulünün değiştirilmesi
1866 – Ahmed Süreyya Emin Bey’in modelini hazırladığı seri ateşli topla Osmanlılar’ın topçulukta hamle yapması
1866 – Simkeşler Şirketi’nin kuruluşu
1866 – Dahilde sarfedilecek malların rayiç fiyatından %10 indirim yapıldıktan sonra gümrük resimlerinin tesbit edilmesi kararı
1866-1867 – Avusturya’nın Prusya karşısında mağlup olması ve Macaristan ile eşit bir birlik kurması : Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
1867 – Sırbistan’daki son Osmanlı askeri temsiliyetinin ortadan kaldırılması, Sırp kalelerinin tahliyesi
1867 – Rüşdiyelere gayri müslim talebe alınmaya başlanması; Beyrut Amerikan Üniversitesi’nin kurulması
1867 – Mısır Valisi İsmail Paşa’nın “hıdiv” olması
1867 – Genç Osmanlılar’ın Avrupa’ya kaçmaya başlamaları
1867 – Yabancılara mülk edinme hakkının verilmesi
1867 – Bahriye Nezareti’nin Kuruluşu
1867 – Menafi Sandığı’nın bütün vilayet ve sancak merkezlerine yayılması
1867-1876 – İzmir Rıhtımı’nın inşası
1867 – Eğitim sahasında Fransız notasının verilmesi (22 Şubat)
1867 – Mısır’a hıdivlik statüsünün verilmesi (8 Haziran)
1867 – Sultan Abdülaziz’in Avrupa seyahati (21 Haziran)
1868 – Ali Paşa’nın Girit isyanlarını teskin etmesi ve Girit’e özerk bir statü verilmesi
1868 – Galatasaray Sultanisi’nin açılması
1868 – İstanbul Emniyet Sandığı’nın kurulması
1868 – Demirciler ve Dökümcüler şirketlerinin kuruluşu
1868 – Yunan postasının kapatılması
1868 – Feshane’nin modern bir dokuma fabrikası haline getirilmesi
1868 – Darü’l-Muallimin-i Sıbyan’nın açılması; Mekteb-i Hiref ve Sanayi’nin kurulması; Sanayi Mektebi’nin kurulması
1868 – Adliye Nezareti’nin kurulması (1 Mart)
1868 – Şura-yı Devlet’in teşekkülü ve Divan-ı Ahkam-ı Adliyye’nin ayrı bir temyiz organı olarak ayrılması (1 Nisan)
1869 – İkinci Darü’l-Fünun binasının inşasının tamamlanması ve Darü’l-Fünun-ı Osmani’nin kurulması (8 Nisan)
1869 – Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati (21 Haziran)
1868 – Mekteb-i Sultani’nin açılması (1 Eylül)
1869 – Maarif-i Umumiyye Nizamnamesi ile ilk ve orta tedrisatın düzenlenmesi (2 Eylül)
1869 – Turuk Nizamnamesi’nin kabulü (26 Ağustos)
1869 – İmparatoriçe Eugénié’nin İstanbul’a gelişi (13 Ekim)
1869 – Süveyş Kanalı’nın açılması
1869 – Osmanlı Ordusu’nun Nizamiye, Redif ve Mustahfız diye üç bölüme ayrılması
1869 – Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin ilk kitabının kabulü
1869 – Mekteb-i Harbiye dahilinde bir Baytar sınıfının açılması
1869 – Darü’l-Fünun-ı Osmani’de talebe kaydına başlanması (Ekim)
1870 – Müstakil Bulgar Kilisesinin kurulması ve Bulgarlar’ın Rum Patrikhanesi’nin nüfuzundan çıkmaları
1870 – Fransa’nın, Almanya ve Prusya Savaşı’nda ağır mağlubiyet alması
1870 – Cenab Şehabeddin’in doğumu; Batılı tarzda ilk roman hikâye türünde, Ahmed Mithat’ın Su-i Zan-Esaret adlı kitabının neşri; Mühendishane’nin Maçka Harbiye Mektebi içerisinde topçu ve istihkam sınıflarında eğitim faaliyetlerine devam etmesi; Sıbyan mekteblerinin ıslahı ve iptidai adı altında yeni mekteplerin açılması; Darü’l-Fünun’ı Osmani’yi teşkil eden şubeler arasında “İlm-i hukuk” şubesinin de yer alması; Tıp eğitiminin Türkçe yapılmaya başlanması
1870 – Karadeniz’in tekrar silahlandırılması ve Rusya’nın Paris Antlaşması’nın hükümlerini tanımaması
1870 – Darülfünunun açılması teşebbüsü
1870-1927 – Kemaledin Bey (mimar)
1870 – Darü’l-Fünun-ı Osmani’nin büyük bir merasimle açılması (20 Şubat)
1870 – Darü’l-Muallimat’ın açılması (26 Nisan)
1870 – Kavanin ve Nizamat Dershanesi’nin açılması (2 Temmuz)
1870 – Darü’l-Fünun müdürü Tahsin Efendi’nin umuma açık konferanslar (ders-I’am) tertip etmesi (Ekim)
1871 – Sadrazam Ali Paşa’nın vefatı
1871 – Saint-Esprit Okulunun kurulması
1871 – Abdülaziz’in şahsi idaresinin artması, Mahmud Nedim Paşa sadareti
1871 – Dersaadet Tahvilat Borsası Nizamnamesi’nin yayımlanması
1871 – Posta ve Telgraf nezaretlerinin birleştirilmesi ve İkinci Posta Nizamnamesi’nin neşri
1871 – İdare-yi Umumiyye-i Vilayat Nizamnamesi (22 Ocak)
1871 – Şinasi’nin ölümü (13 Eylül)
1872 – Emniyet Sandığı’nın şubelerinin açılması
1872 – Darü’l-Maarif idadisinin kurulması; Maadin Mektebinin kurulması
1873 – Meclis-i Tetkikat-ı Şer’iyye’nin kuruluşu
1873 – Mehmed Akif’in doğumu; Türkçe ilk modern tıp lugatı olan Lügat-ı Tıbbiye’nin neşredilmesi; Sava Paşa’nın yeni bir Darü’l-Fünun kurmakla görevlendirilmesi; Darü’l-Fünun-ı Osmani’nin kapanması
1873 – Mekteb-i Sultani’nin, Gülhane Bahçesi’ndeki Saray’a bitişik binalara nakledilmesi (Haziran)
1874 – Rusya’nın kışkırtmaları ve Panislavist faaliyetlerin artması
1874 – Hukuk Mektebi, Mülkiye Mühendis Mektebi ve Edebiyat Mektebi’nden oluşan Darü’l-Fünun-ı Sultani’nin açılması; İstanbul Darü’l-Muallimi’nin açılması; İlk basılmış nota (Notacı Emin Efendi, 1845-1907)
1874 – Kara gümrüklerinin lağvı
1874 – Islah-ı Sanayi Komisyonu faaliyetinin durdurulması
1874-1875 – Darü’l-Fünun-ı Sultani’nin eğitime başlaması; Osmanlı İmparatorluğu’nda sivil mühendislik eğitiminin başlaması
1875 – Osmanlı maliyesinin iflasını açılaması
1875 – Bosna-Hersek isyanları
1875 – Askeri rüşdiye mekteplerinin açılması; Mora Yenişehir İdadisi’nin açılması
1876 – Bulgar isyanları
1876 – Karadağ’ın Osmanlı Devleti’ne savaş ilanı
1876 – Abdülaziz’in tahttan indirilmesi, 5. Murad’ın tahta çıkması, hal’i ve 2. Abdülhamid’in cülusu
1876 – Meşrutiyet’in ilanı
1876 – İstanbul’da Balkan krizini görüşmek üzere internasyonal bir konferansın toplanması : Tersane Konferansı
1876 – İstikrazların mürettebat ödemelerinin durdurulması
1876 – Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin son kitabının kabulü
1876 – Edebi roman hüviyetinde ilk eser olan, Namık Kemal’in İntibahı’nın neşri; İzmir ve Manastır’da yatılı idadiler açılması
1876 – Ziya Gökalp’in doğumu